Զապել Պոյաճյան

Գեղանկարչուհի, արձակագիր, դրամատուրգ

27 մարտ, 1872 - 26 հունվար, 1957

Ծնվել է Դիարբեքիրում: Հայրը` Թովմաս Պոյաճյանը, եղել է այդ քաղաքի անգլիական հյուպատոսը, մայրը` անգլուհի: Ստացել է հայկական և անգլիական կրթություն, հավասարապես տիրապետել երկու լեզուներին, իմացել է նաև թուրքերեն, ֆրանսերեն, իտալերեն: Մանկությունից փորձել է նկարել, ներշնչվելով հայրենի բնությունից: 1895թ. ջարդերի օրերին զոհվել է հայրը, մոր հետ անցնելով տաժանակիր ճանապարհ, հասել է Կ.Պոլիս, այնտեղից Ֆրանսիա, ի վերջո ապրել մոր ծննդավայրում` Լոնդոնում, որտեղ էլ ունեցել է նկարչական, գրական բեղմնավոր գործունեություն: Սովորել է Լոնդոնի Ֆ.Սլեյդի արվեստի դպրոցում: Այդ տարիներից մասնակցել է ցուցահանդեսների: Նրա վաղ շրջանի ստեղծագործություններից են` «Շավարշանի Շուշանը» (Սանդուխտ), «Վարդը», «Պարուհին» (Արմեն Օհանյան), «Արի, սիրելիս» և այլն։ Հետագայում ստեղծած կտավներից առավել կարևորներն են` «Զորավար Անդրանիկ», «Րաֆֆի», «Հայ պատանին», «Չարաճճին», «Վալոնի սրճարանը», «Ջրաղաց», «Խարբերդ», «Միս Յոաննա Դետմոնդ» և այլն: 1910-50-ականներին անհատական ցուցահանդեսներ է ունեցել Անգլիայում, Գերմանիայում, Եգիպտոսում, Ֆրանսիայում, Իտալիայում, Բելգիայում: Նկարազարդել է «Համլետի» հայերեն` Մասեհյանի թարգմանությունը (Վիեննա, 1922թ.), «Հայկական լեգենդներ և բանաստեղծություններ» անգլերեն շքեղ հատորը (Լոնդոն, 1916թ.) և այլն: 1895թ. ջարդերի ցնցող տպավորության տակ գրել է «Եսթեր» անգլերեն վեպը (Լոնդոն, 1901թ.)։ Հրատարակել է պատմական մի վեպ` «Հավիտենական իղձի երազը» խորագրով, որի մասին դրվատանքով է խոսել անգլիական մամուլը: 1930-ականներին ճանապարհորդել է Հունաստանում, վերադարձին լույս ընծայել իր տպավորությունները «Գրիչով և երանգապնակով Հունաստանում» (1938թ.) նկարազարդ հատորում: Նրա վերջին և լավագույն գործերից է «Գիլգամեշ» էպոսի մշակումը, որ լույս է ընծայել իր նկարազարդումներով: Եղել է Լոնդոնի հայ գաղութի գործուն դեմքերից: 1943թ. հրատարակել է «Էջմիածին» դրաման: Թարգմանել է հայ գրողների երկերից` Ավետիք Իսահակյանի «Աբու Լալա Մահարին» (1948թ.) և այլն: Մահացել է Լոնդոնում: